Jak klon Intela 8080 uczynił z AMD potęgę: historia Am9080

Pięćdziesiąt lat temu, w 1975 roku, AMD wypuściło swój pierwszy procesor, Am9080 — odtworzoną inżyniersko wersję Intel 8080. Nie był to autorski projekt, ale właśnie ten klon stał się trampoliną: z groszy zrobił miliony i rozstawił pionki pod wieloletnią rywalizację, która do dziś definiuje rynek CPU.

Historia Am9080 zaczęła się w 1973 roku, gdy trzech inżynierów — Ashona Haley, Kim Haley i Jay Kumar — podczas ostatniej zmiany w Xeroxie wykonało zdjęcia mikroskopowe próbki Intel 8080. Z około 400 szczegółowych ujęć odtworzyli schematy i logikę układu, a gotowy pakiet zaczęli oferować w Dolinie Krzemowej. Zainteresowało się nim AMD, decydując się na produkcję w swojej nowej technologii N‑channel MOS. Już w 1974 roku powstały pierwsze próbki Am9080, a w 1975 ruszyła masowa produkcja.

Ekonomia brzmiała jak sen startupu: koszt wytworzenia układu wynosił około 50 centów, a sprzedawano go po 700 dolarów — głównie klientom wojskowym, którzy wymagali niezawodnych mikroprocesorów z drugiego źródła. Ten wymóg szybko osłonił AMD przed prawnymi utarczkami z Intelem. W 1976 roku obie firmy zawarły umowę wzajemnej licencji, która oficjalnie pozwoliła AMD wytwarzać 8080 pod własną marką. Kontrakt kosztował 25 tys. dolarów z góry i 75 tys. rocznie, ale ważniejszy okazał się dostęp do rynku i legitymizacja — z dzisiejszej perspektywy to posunięcie wygląda na pragmatyczny majstersztyk.

Am9080 stał się fundamentem procesorowych ambicji AMD. Z czasem firma wypuściła dziesiątki wariantów, taktowanych od 2 do 4 MHz i działających w temperaturach od −70 do 125 °C. Dzięki bardziej zaawansowanemu procesowi technologicznemu powierzchnia matrycy była mniejsza, a układ szybszy niż oryginalny Intel 8080. W końcu AMD przeszło do własnych architektur — już nie kopiując, lecz konkurując.

Pół wieku później Am9080 przypomina, że początek wielkiego wyścigu technologicznego bywa równie mocno kwestią ryzyka, sprytu i wyczucia chwili, co przełomowego geniuszu. Ironią losu pozostaje fakt, że to „piracki” klon 8080 rozpalił pojedynek, który wciąż kształtuje krajobraz procesorów.